Thực đơn
Người_Scythia
Người Scythia sống trong các bộ lạc liên minh, một hình thái chính trị của sự gắn kết tự nguyện để điều chỉnh các bãi chăn thả và tổ chức phòng ngự chung chống lại các láng giềng khác có ý định xâm phạm cho các bộ lạc chăn thả chủ yếu là những người chăm sóc súc vật và cưỡi ngựa. Trong khi năng suất từ các giống động vật đã thuần hóa vượt xa so với năng suất lao động của các cộng đồng nông nghiệp định cư, thì nền kinh tế chăn thả cũng cần các sản phẩm nông nghiệp bổ trợ và các liên minh du mục ổn định đã phát triển hoặc là theo kiểu cộng sinh hoặc là theo kiểu bắt buộc với những người định cư — để trao đổi sản phẩm động vật và sự bảo vệ quân sự.
Herodotus thuật lại rằng 3 bộ lạc chính của người Scythia là hậu duệ từ 3 anh em Lipoxais, Arpoxais, và Colaxais:[21]
| “ | Dưới triều đại của họ một chiếc cày, một chiếc ách, một chiếc rìu, và một cái bát, tất cả đều làm từ vàng, rơi từ trên trời xuống lãnh thổ Scythia. Người anh cả trong số các anh em muốn lấy chúng, nhưng khi anh ta tới gần thì vàng bắt đầu cháy. Người anh thứ hai lại gần chúng, nhưng với kết quả tương tự. Người thứ ba và là trẻ nhất sau đó lại gần, và khi đó thì lửa tắt, và anh ta đã có thể lấy ra các món quà bằng vàng. Hai người anh sau đó lập người em làm vua, và từ đó trở đi các món quà bằng vàng được vua giữ gìn cẩn thận, và được tiếp cận hàng năm với các vật tế thần lộng lẫy.[22] | ” |
Herodotus cũng đề cập tới bộ lạc hay thị tộc hoàng gia, tầng lớp ưu tú thống trị những người Scythia khác:
| “ | Và sau đó trên phía kia của Gerros chúng ta có những phần được gọi là vùng đất "Hoàng gia" và những người Scythia ở đó là những người dũng cảm nhất và đông đảo nhất và họ coi những người Scythia khác là nô lệ của mình.[23] | ” |
| “ | Những người anh sau đó, công nhận tầm quan trọng của các đồ vật này, đã trao lại mọi quyền lực của vua cho người em. Từ Lixopais, họ nói, là các hậu duệ người Scythia được gọi là chủng Auchatai; từ người anh thứ hai Arpoxais là những người được gọi là Catiaroi và Traspians, và từ người em út là bộ lạc "Hoàng gia", những người được gọi là Paralatai: và toàn bộ cùng nhau được gọi, họ nói, là Scolotoi, lấy theo tên gọi vị vua của họ; nhưng người Hellen gọi họ là người Scythia. Vì thế người Scythia nói họ được tạo ra; và từ thời gian khởi nguyên của họ, nghĩa là từ vị vua đầu tiên Targitaos, cho tới khi Dareios [hoàng đế Ba Tư Darius I] phát động chiến dịch phạt họ [vào năm 512 TCN], họ nói rằng đó là một thời kỳ một ngàn năm và không hơn.[24] | ” |
Thị tộc hoàng gia này cũng được gọi tên trong các nguồn tài liệu kinh điển khác là "Dahae hoàng gia". Các đồ táng phong phú của các vị vua Scythia trong các kurgans là chứng cứ độc lập cho sự tồn tại của tầng lớp hoàng tộc đầy quyền lực này.
Mặc dù các học giả theo truyền thống coi 3 bộ lạc là khác biệt về mặt địa lý, nhưng Georges Dumézil diễn giải các quà tặng thần thánh như là các biểu tượng của các nghề nghiệp xã hội, minh họa cho giả thuyết ba chức năng của ông về xã hội Tiền Ấn-Âu sơ kỳ: chiếc cày và cái ách tượng trưng cho các nông dân, chiếc rìu — cho các chiến binh, chiếc bát — cho các thầy tu[25].
Theo Dumézil, "các cố gắng bất thành của Arpoxais và Lipoxais, trái lại là thành công của Colaxais, có thể giải thích tại sao các tầng lớp cao nhất trong xã hội Scythia không phải là các nông dân hay thầy tu, mà là các chiến binh."[26]
Bị cai trị bởi một lượng nhỏ tầng lớp ưu tú liên minh chặt chẽ, người Scythia nổi danh vì các cung thủ của họ, và nhiều người kiếm được công việc trong vai trò của lính đánh thuê. Các tầng lớp ưu tú Scythia có các ngôi mộ kiểu kurgan: các gò cao chất đống phía trên các ngôi mộ kiểu chia phòng làm từ gỗ thông rụng lá — các loài thông với lá sớm rụng có thể có ý nghĩa đặc biệt như là cây tái sinh (hồi phục sự sống), cho các thân cây trần trụi trong mùa đông. Các vật chôn cất tại Pazyryk trong khu vực dãy núi Altay cũng bao gồm một số liên quan tới người Scythia được bảo quản tốt của "văn hóa Pazyryk" — như cô gái băng tuyết có niên đại khoảng thế kỷ 5 TCN.
Phụ nữ Scythia ăn mặc phần lớn là giống như đàn ông, và cũng có những thời gian chiến đấu cùng họ trong các trận chiến. Những vật chôn cất của văn hóa Pazyryk tìm thấy trong thập niên 1990 chứa các bộ xương của một người đàn ông và một người đàn bà, cả hai đều có vũ khí, các đầu mũi tên và rìu. Trong phim tài liệu "Ice Mummies" của Nova năm 1998, một nhà khảo cổ đã giải thích rằng, "Người phụ nữ ăn mặc giống hệt người đàn ông. Điều này chứng tỏ rằng những phụ nữ nhất định, có thể là còn trẻ và chưa chồng, có thể là chiến binh, theo nghĩa đen là người Amazon. Nó không vi phạm các nguyên tắc của xã hội du mục."
Hiện tại người ta vẫn chưa rõ là người Scythia có hệ thống chữ viết hay không. Cho tới tận các phát hiện gần đây nhất của khảo cổ học thì phần lớn thông tin về họ vẫn chỉ đến từ người Hy Lạp cổ đại. Kho báu Ziwiye, một kho báu chôn cất đồ tạo tác từ vàng, bạc và ngà được phát hiện gần thị trấn Sakiz phía nam hồ Urmia (tỉnh Kurdistan, Iran) có niên đại khoảng 680- 625 TCN, bao gồm các đồ vật với các đặc trưng kiểu động vật Scythia. Một chiếc đĩa bạc trong số này chứa một số chữ khắc, vẫn chưa giải mã được và nó có thể đại diện cho một kiểu chữ viết của người Scythia.
Homer gọi người Scythia là những "người vắt sữa ngựa". Herodotus mô tả họ chi tiết: Y phục của họ bao gồm quần da được may chần và độn, nhét vào trong ủng, áo chẽn hở. Họ cưỡi ngựa không có bàn đạp hay yên ngựa, chỉ có lớp lót yên. Herodotus thông báo rằng người Scythia sử dụng gai dầu, để lấy sợi làm quần áo cũng như để tẩy rửa cơ thể bằng khói của nó (hút cần sa) (Hist. 4.73-75); khảo cổ học đã xác nhận việc sử dụng cần sa trong các nghi thức mai táng. Triết gia Scythia Anacharsis đã tới thăm Athena trong thế kỷ 6 TCN và trở thành một hiền nhân truyền thuyết.
Người Scythia cũng nổi danh vì việc dùng các mũi tên có ngạnh và tẩm độc, vì cuộc sống du cư trên lưng ngựa — theo Herodotus là "được nuôi nấng từ máu ngựa" — và vì các kỹ năng trong chiến tranh du kích.
Các mối tiếp xúc của người Scythia với các thợ thủ công trong các khu kiều dân Hy Lạp dọc theo bờ phía bắc Hắc Hải đã tạo nên các đồ trang trí bằng vàng của người Scythia rất nổi tiếng, là các đồ tạo tác thuộc loại quyến rũ nhất có trong các bảo tàng trên khắp thế giới. Về mặt dân tộc học chúng cũng cực kỳ hữu ích, do các miếng vàng mô tả những người đàn ông Scythia như là những người thuộc chủng Kavkaz để râu và tóc dài. Các tác phẩm "Hy Lạp-Scythia" mô tả người Scythia với nhiều dáng dấp Hellen hơn thì có niên đại muộn hơn, khi người Scythia đã chấp nhận các yếu tố của văn hóa Hy Lạp.
Người Scythia cũng ưa thích các đồ trang sức cá nhân, các bộ trang trí vũ khí và các bộ đồ ngựa cầu kỳ, phức tạp. Họ thể hiện các chủ đề (mô típ) động vật Trung Á với chủ nghĩa hiện thực Hy Lạp như các quái vật sư tử đầu chim có cánh đang tấn công ngựa, hươu, nai, đại bàng đang đánh nhau, kết hợp với các chủ đề dân dã hơn như vắt sữa cừu.
Năm 2000, tua triển lãm 'Scythian Gold' đã giới thiệu cho công chúng Bắc Mỹ các đồ vật do thợ thủ công Hy Lạp ở phía bắc Hắc Hải làm cho dân du mục Scythia, và được chôn cất cùng chủ sở hữu là người Scythia trong các ngôi mộ tại vùng đồng bằng ngày nay là Ukraina, phần lớn trong chúng được khai quật sau năm 1980.
Năm 2001, sự phát hiện ra một ngôi mộ hoàng gia Scythia còn nguyên vẹn đã minh họa lần đầu tiên cho đồ tạo tác bằng vàng với động vật kiểu Scythia mà không có ảnh hưởng trực tiếp từ các kiểu dáng Hy Lạp. Khoảng 20 kg (44 pao) vàng được chôn cất cạnh cặp vợ chồng hoàng tộc trong ngôi mộ này, được phát hiện gần Kyzyl, thủ đô của nước cộng hòa Tuva vùng Siberi.
Các tín ngưỡng tôn giáo của người Scythia là một kiểu của Tiền-Zoroaster giáo Iran và khác với Hậu-Zoroaster giáo Iran[27]. Đứng cao nhất trong tập hợp thần của người Scythia là Tabiti, sau này được thay thế bằng Atar - thần lửa của các bộ lạc Iran, và Agni - thần lửa của người Ấn Độ-Arya.[27] Tín ngưỡng Scythia là giai đoạn cổ hơn so với các hệ thống Zoroaster và Hindu. Việc sử dụng cần sa để tạo ra trạng thái hôn mê và tiên đoán của các thầy bói là một đặc trưng của hệ thống tín ngưỡng Scythia[27].
Thực đơn
Người_ScythiaLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Người_Scythia